Ο πάγος είναι ένα εξαιρετικά “καυτό” θέμα στην αθλητιατρική και στην αποκατάσταση οξέων τραυματισμών και όχι άδικα. Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τους τραυματισμούς αλλάζει συνεχώς με βάση τις πιο ενημερωμένες έρευνα. Εξαιτίας αυτού, δεν είναι περίεργο που υπάρχει σύγχυση σχετικά με το αν ο πάγος είναι καλός, κακός ή αδιάφορος για τραυματισμούς.
Όταν κάποιος γυρίσει τον αστράγαλό του, οι περισσότεροι από εμάς αρπάζουμε ενστικτωδώς μια παγοκύστη. Όταν βλέπουμε επαγγελματίες αθλητές να τραυματίζονται, τυλίγονται με πάγο πριν καν βγουν εκτός γηπέδου. Ο πάγος φαίνεται να είναι ένα βασικό κομμάτι της διαδικασίας διαχείρισης οξέων τραυματισμών, αλλά κατά πόσο συμβαδίζει αυτό με τις τελευταίες έρευνες;
Η παλαιότερη τεκμηρίωση του πάγου ως μέρος του πρωτοκόλλου διαχείρισης οξέων τραυματισμών χρονολογείται από το 1978 όταν ο όρος RICE (Rest, Ice, Compression, Elevation) επινοήθηκε από τον Dr Gabe Mirkin. Η πρόθεσή του πίσω από τη χρήση πάγου ήταν να ελαχιστοποιήσει τη φλεγμονώδη απόκριση σε μια προσπάθεια να επιταχύνει την επούλωση. Αυτό το αρχικό πρωτόκολλο διατηρήθηκε για 20 χρόνια, όπου μετά προστέθηκε το P για Protection (PRICE), και 14 χρόνια αργότερα, το POLICE (Protection, Optimal Loading, Ice, Compression, Elevation) αντικατέστησε το PRICE.
Γιατί έγιναν όμως αυτές οι αλλαγές;
Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η «Βέλτιστη Φόρτωση» (Optimal Loading ή αλλιώς OL) βοηθά στην αποκατάσταση μέσω της κυτταρικής αναγέννησης που προκαλείται από ελαφριά μηχανική φόρτιση στα αρχικά στάδια. Επίσης, η ανάπαυση (Rest ή αλλιώς R) ή η έλλειψη κίνησης είναι επιζήμια για την αποκατάσταση.
Τι γίνεται όμως με τον πάγο;
Υπάρχει σίγουρα μια συναίνεση σε όλη τη βιβλιογραφία ότι ο πάγος δρα ως ένα εξαιρετικό αναλγητικό, ψύχοντας τη θερμοκρασία του δέρματος. Ωστόσο, η επίδραση στους υποκείμενους μύες είναι ανύπαρκτη, καθώς η θερμοκρασία των μυών παραμένει αμετάβλητη από την τοπική εφαρμογή πάγου. Αυτό για το οποίο είμαστε πολύ λιγότερο σίγουροι τώρα από τότε που ήμασταν το 1978, είναι οι θεραπευτικές του ιδιότητες. Ανεκδοτικά (και πιθανόν λόγω του αναλγητικού αποτελέσματος) οι περισσότεροι άνθρωποι αναφέρουν ότι ο πάγος τους κάνει να «αισθάνονται καλύτερα» στους τραυματισμούς τους, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Αλλά τι αντίκτυπο έχει το πάγωμα ενός τραυματισμούς μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα;
Το 2014, ο Dr Mirkin αναγνώρισε τις αλλαγές στην έρευνα και, όπως θα έκανε κάθε επιστήμονας που βασίζεται σε στοιχεία, απέσυρε τον πάγο από το αρχικό του πρωτόκολλο. Δήλωσε ότι οι προπονητές χρησιμοποιούσαν την οδηγία του «RICE» για δεκαετίες, αλλά τώρα φάνηκε ότι τόσο ο πάγος όσο και η πλήρης ανάπαυση μπορεί στην πραγματικότητα να καθυστερήσουν την επούλωση, αντί να βοηθήσουν».
Αυτό στο οποίο αναφέρεται ο Dr Mirkin είναι τα απαραίτητα οφέλη κατά διαδικασίας φλεγμονής. Σε έναν τραυματισμό, το σώμα μας στέλνει σήματα στα φλεγμονώδη κύτταρα (μακροφάγα) τα οποία απελευθερώνουν την ορμόνη IGF-1 (Ινσουλινόμορφος αυξητικός παράγοντας). Αυτά τα κύτταρα ξεκινούν την επούλωση σκοτώνοντας τον κατεστραμμένο ιστό. Αν και όταν εφαρμόζεται πάγος, μπορεί στην πραγματικότητα να εμποδίζουμε τη φυσική απελευθέρωση του IGF-1 από το σώμα και επομένως να καθυστερούμε την έναρξη της διαδικασίας επούλωσης.
Το “Ice” ανακλήθηκε τελικά το 2019 από τη διαδικασία διαχείρισης τραυματισμών με το πιο πρόσφατο και πιο ολοκληρωμένο αρκτικόλεξο: PEACE & LOVE (Protection, Elevation, Avoid Anti-Inflammatory Drugs, Compression, Education & Load, Optimism, Vascularisation and Exercise).
Με όλα αυτά τα νέα αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με τα αρνητικά της τοποθέτησης πάγου στους τραυματισμούς, τίθεται το ερώτημα:
Αν ο πάγος καθυστερεί την επούλωση, ακόμα κι αν μπορεί να μουδιάσει προσωρινά τον πόνο, πρέπει να τον χρησιμοποιούμε;
Πιθανώς όχι.
Ωστόσο, θα πρέπει να επισημάνουμε ένα πράγμα. Ενώ η διαδικασία της φλεγμονής μπορεί να βοηθήσει στην ανάρρωση, το υπερβολικό ή παρατεταμένο οίδημα (πρήξιμο) δεν είναι καλό. Το υπερβολικό οίδημα ασκεί ανεπιθύμητη πίεση στους ιστούς, περιορίζει την κίνηση, μπορεί να αυξήσει τον πόνο και μειώνει τη μυϊκή λειτουργία.
Αυτό παρατηρείται συχνά σε σοβαρά διαστρέμματα αρθρώσεων (όπως διαστρέμματα αστραγάλου) όπου το πρήξιμο είναι αρκετά σημαντικό ώστε να παρεμποδίζεται το εύρος της κίνησης. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η αρθρογενής μυϊκή αναστολή του τετρακέφαλου μετά από χειρουργική επέμβαση ACL.
Σε αυτές τις συνθήκες, ο πάγος μπορεί να είναι μια βιώσιμη επιλογή, καθώς ο στόχος δεν είναι απαραίτητα να αποτραπεί κάθε πρήξιμο, αλλά να περιοριστεί η έκτασή του. Αντίθετα, οι μυϊκές ρήξεις συχνά προκαλούν λιγότερο οίδημα και ως εκ τούτου ο πάγος είναι πιθανό να μην ωφελήσει στα αρχικά στάδια (ή και καθόλου) κατά τη διαχείριση του τραυματισμού.
Όπως καταλαβαίνουμε σήμερα, ο πάγος είναι λιγότερο σημαντικός από ό,τι πιστεύαμε κάποτε. Η εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα θα ήταν όταν οι τραυματισμοί είναι σοβαροί και σε περιπτώσεις όπου το οίδημα θα είναι πιθανότατα ο περιοριστικός παράγοντας για την αποκατάσταση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο πάγος μπορεί να είναι ωφέλιμος μόνο στα αρχικά στάδια.
Ποια θα πρέπει λοιπόν να είναι η πρωταρχική μας εστίαση;
Ενθάρρυνση των ανθρώπων να επιστρέψουν ξανά στην κίνηση με ασφάλεια, εφόσον είναι πρακτικό.
